“Het Poortgebouw” is de naam van het bijzondere monument aan de zuidoever van de Maas op de Kop van Zuid in Rotterdam. De bedoeling was om het hoofdkantoor van Rotterdamse Handels Vereniging in het pand te vestigen, dat in 1879 voltooid was toen de oprichter van de RHV, Lodewijk Pincoffs, failliet ging, fraudeerde en naar de Verenigde Staten vluchtte. In de daarop volgende 120 jaar werd het gebouw aangepast aan de behoefte van de verschillende gebruikers en de altijd veranderende omgeving. Dit waren onder meer de Holland America Lijn, een meteorologisch station, en als laatste voor lange tijd het Rotterdams Havenbedrijf. Na het vertrek van het Havenbedrijf in 1978 was het huis bijna een Eros Centrum geworden, als Rotterdammers niet hevig geprotesteerd hadden tegen deze gemeentelijke plannen.
Vandaag de dag staat de naam ook voor de 30-personen tellende woongroep die georganiseerd is in “de Vereniging Poortgebouw” en in 1982 is opgezet. In 1984 kwam er een einde aan de lange weg naar legalisatie, van een “actie kraak” (een georganiseerd protest tegen de tekortkomingen in de samenleving) op 3 oktober 1980 naar de officiële renovatie van het gebouw om in de behoefte van een (jonge) woongroep te voorzien, en het eerste betaalbare huurcontract.
Vanaf toen heeft het huis niet alleen maar een woonfunctie gekend, maar heeft het ook onderdak geboden aan vele sociale en culturele interacties. Het merendeel van de huidige internationale Poortgebouwers levert hun deel binnen de kunst en cultuur van Rotterdam, een creatieve energie die dag en nacht zichtbaar en hoorbaar is in het Poortgebouw. Een sociale, politieke en ecologische mentaliteit is hierin de basis.
